Sommige maatregelen om je huis duurzamer te maken, kunnen effect hebben op kwetsbare en beschermde diersoorten. Denk bijvoorbeeld aan vleermuizen die in de spouwmuur leven of vogels die een nestje onder de dakpannen gemaakt hebben. Door de spouwmuur of het dak te isoleren kunnen deze dieren worden verstoord of zelfs gedood. Dit is niet goed voor de natuur en de biodiversiteit, en de bescherming hiervan is opgenomen de Wet natuurbescherming. Deze wet is op 1 januari 2024 opgegaan in het Besluit Kwaliteit en Leefomgeving van de Omgevingswet. Op deze pagina zullen wij je meer informatie geven over de maatregelen waarbij je rekening moet houden met deze wet en wat je moet doen om je woning toch te kunnen verduurzamen. 

Natuurbescherming in de Omgevingswet 

De natuur in Nederland staat onder druk en sommige diersoorten zoals vleermuizen en gierzwaluwen zijn zo kwetsbaar dat ze extra bescherming nodig hebben. De Omgevingswet beschermt honderden planten en dieren die van nature in Nederland voorkomen zodat de biodiversiteit in stand blijft en kwetsbare soorten niet verdwijnen. Volgens deze wet is het verboden deze dieren te hinderen, verstoren of doden. Ook mag hun verblijfplaats niet beschadigd of weggenomen worden. Bij werkzaamheden in en rondom je huis kan dit onbedoeld toch gebeuren. Het is dus belangrijk om te weten waar je op moet letten zodat je geen beschermde soorten in gevaar brengt.  

Wanneer moet je opletten? 

Veel maatregelen voor het verduurzamen van je woning kunnen beschermde diersoorten verstoren. Bij de volgende maatregelen moet je rekening houden met natuurbescherming volgens de Omgevingswet: 

• Het isoleren van de woning. Hierbij moet je rekening houden met vogels en vleermuizen die in diverse delen van de woning kunnen leven. Dit gaat om dakisolatie aan de binnen- en buitenzijde, spouwmuurisolatie, isolatie van borstweringen en buitengevelisolatie; 
• Het dichtzetten van naden en kieren in de buitengevel. Dit kan ervoor zorgen dat dieren worden gehinderd; 
• Het plaatsen van zonnepanelen. Hierbij kunnen nesten onder de dakpannen of in de goot verstoord worden; 
• Het vervangen van kozijnen die aan een open spouwmuur grenzen; 
• Het slopen van een buitenmuur, schoorsteen of schuur. Hier kunnen vleermuizen of nesten van vogels in zitten; 
• Het plaatsen of vervangen van een aanbouw, dakkapel of opbouw.  

Hoe kan je toch je woning verduurzamen? 

Als je een van de bovenstaande werkzaamheden uit laat voeren heb je een zorgplicht en moet je je houden aan de verbodsbepalingen uit de Omgevingswet. Hiervoor kan met een ecologisch onderzoek gekeken worden welke beschermde dieren in de woning aanwezig zijn. Het uit laten voeren van zo’n onderzoek duurt lang en kost je als bewoner veel geld. Om dit proces voor bewoners makkelijker en goedkoper te maken zijn er gemeentes die gebruik maken van een soortenmanagementplan (SMP). Hiermee wordt in kaart gebracht welke beschermde diersoorten in de gemeente leven en hoe deze beschermd moeten worden. Met zo’n plan krijgt de gemeente van de provincie een gebiedsgerichte ontheffing op de Wet Natuurbescherming. Omdat het opstellen van een SMP ongeveer 2 jaar kan duren mag er in de tussentijd gewerkt worden volgens een pre-soortenmanagementplan (pre-SMP). De gemeente moet dan al wel gestart zijn met het ecologisch onderzoek en dit tijdelijke plan geldt alleen voor het isoleren van particuliere, grondgebonden woningen.  

Totdat de gemeente een (pre-)SMP heeft opgesteld moet gewerkt worden volgens de methodiek van ‘Natuurvriendelijk isoleren’. Bedrijven moeten hiervoor een training gevolgd hebben, een overzicht van deze bedrijven kan je vinden op www.natuurvriendelijkisoleren.nl. Zij zorgen ervoor dat de woning op de juiste manier natuurvrij gemaakt wordt. Voor het isoleren van de spouwmuur doen ze dit door te werken volgens de volgende punten: 

• De spouwmuur wordt natuurvrij gemaakt door zogenoemde ‘exclusion flaps’ over openingen in de gevel te plaatsen. Een vleermuis kan hierdoor nog wel uit de spouw vliegen maar niet meer terug de spouw in.  
• Als compensatie wordt er een vervangende verblijfsplaats voor de vleermuizen aangebracht. Een klein gedeelte van de spouw wordt hiervoor vrijgehouden van isolatie. Uit onderzoek blijkt dat dit geen gevolgen heeft voor de isolatiewaarde en geen merkbaar effect heeft op koudebruggen of vochtdoorslag. 
• Het bedrijf houdt bij het natuurvrij maken rekening met de natuurkalender. Tijdens de kraamperiode (1 april tot 1 augustus) mag dit niet gedaan worden en tijdens de winterslaap vliegt de vleermuis niet uit, dus kan de spouw pas na de winterperiode vleermuisvrij verklaard worden.  

De extra kosten voor het natuurvrij maken van de woning zijn gemiddeld tussen de € 350,- en € 750,-. Deze kosten zijn voornamelijk afhankelijk van de grootte van de woning. 

Er zijn ook een aantal randvoorwaarden opgesteld als aanvulling op de bovengenoemde werkmethode. 

• Er is voor de komende 3 jaar een maximaal percentage van 6% van de woningen per CBS-buurt, die op deze manier geïsoleerd mogen worden. Dit is verdeeld in 3% voor het eerste jaar, 2% voor het tweede jaar en 1% voor het derde jaar. 
• Het isolatiebedrijf moet gebruik maken van de landelijke ‘Meldingsapplicatie Natuurvriendelijk Isoleren’. Hierin wordt bijgehouden welke woningen op deze manier geïsoleerd worden. Het bedrijf meldt de woning vooraf aan zodat de provincie kan controleren of alles op de juiste manier uitgevoerd wordt. Ook wordt zo bijgehouden of in en bepaalde wijk het bovengenoemde percentage niet overschreden wordt. In dat geval krijg het isolatiebedrijf een melding dat in die wijk niet meer geïsoleerd mag worden. 
• Bij het isoleren gaan ook grotere (kraam)verblijven verloren die gecompenseerd moeten worden. De gemeente moet zorgen voor nieuwe kraam- of broedplekken verspreid over de gemeente.  
• Er wordt maximaal 3 jaar volgens deze methode gewerkt, totdat iedere gemeente een (pre-)SMP heeft opgesteld. 

Stappenplan woning isoleren 

Wil je een van de eerdergenoemde isolatiewerkzaamheden uit laten voeren maar weet je niet waar je nu moet beginnen? Volg dan onderstaand stappenplan: 

1. Informeer eerst bij je gemeente of er een (pre-)SMP is. 
2. Als deze er is moeten de werkzaamheden volgens het (pre-)SMP uitgevoerd worden; 
3. Als er nog geen (pre-)SMP is moet gewerkt worden volgens de methode Natuurvriendelijk Isoleren. 
4. Benader een of meer bedrijven voor een offerte. Geef hierbij aan dat je een offerte wilt inclusief natuurvrij maken. Kies voor bedrijven die de werkwijze van ‘Natuurvriendelijk isoleren’ volgen en hier de training voor hebben gevolgd; 
5. Na het ondertekenen van de offerte meldt het isolatiebedrijf het project aan in de meldingsapplicatie; 
6. Vervolgens komen ze de woning natuurvrij maken, hierbij houden ze rekening met de natuurkalender; 
7. Zodra de woning natuurvrij is kan het isolatiebedrijf de werkzaamheden uit komen voeren en zorgen ze voor een vervangende verblijfplaats. 

Zonnepanelen plaatsen 

Op platte daken is het plaatsen van zonnepanelen het hele jaar toegestaan, maar als er in het broedseizoen een nest op het dak wordt gevonden mag deze niet verstoord worden. Onder de dakpannen van het schuine dak kunnen beschermde vogels zitten, deze moeten tijdens het broedseizoen met rust gelaten worden. Het plaatsen van zonnepanelen op een schuin dak dient dus plaats te vinden buiten het broedseizoen (1 april tot 1 augustus).